2008 öncesinde sigortalı olan engelli çalışanlar için vergi indirimi belgesi, emeklilik için yeterli oluyordu. Bu belge ile SGK'ya başvurularak, yaş şartı aranmadan emeklilik hakkı elde edilebiliyordu.
İlk sigortalılık tarihi ve engel oranına bağlı olarak, 15 ile 20 yıl arasında değişen sigortalılık süresi ve 3600 gün ile 4400 gün arasında değişen prim gün sayısı ile emeklilik mümkün oluyordu.
Ayrıca, birden fazla hastalığı olan kişiler, hastalıklarının oranlarının birleşimiyle belirlenen formüle göre vergi indirimi belgesi alabiliyordu.
Örneğin, yüzde 80 ve üzeri raporu olan biri, sadece 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 prim günüyle emekli olabiliyordu. Yüzde 60-79 arasında engeli olanlar için 18 yıl ve 4000 gün, yüzde 40-59 arasında engeli olanlar için ise 20 yıl ve 4400 gün yeterli oluyordu. En önemli özellik ise, yaş şartının aranmaması ve SGK'nın yeni rapor istememesiyle emeklilik sürecinin daha hızlı tamamlanmasıydı.
Günün Trend Haberleri
YENİ SİSTEMDE NELER DEĞİŞTİ?
Ancak 14 Ocak 2025 sonrası itibarıyla, bu sistem tamamen değişti. Artık SGK, Gelir İdaresi’nden alınan vergi indirimi belgesini değil, kendi sağlık kurullarının vereceği raporu esas alacak. Yeni sistemle yapılan başvurular, tamamen bu raporlarla değerlendirilecek. Yeni şartlar ise, çalışma gücü kaybı oranına göre şekillenecek.
Yüzde 40-49 arasında engeli olanlar için 18 yıl sigortalılık süresi ve 4100 prim günü, yüzde 50-59 arasında engeli olanlar için ise 16 yıl sigortalılık süresi ve 3700 prim günü aranacak. Ayrıca, tek bir hastalıktan dolayı en az yüzde 40 oranında çalışma gücü kaybı olması gerekecek.
ERKEN EMEKLİLİK ŞARTLARI ZORLAŞTI
Bu yeni sistemle birlikte, erken emekliliğe giden yol da uzamış oldu. Rapor alma süreci de değişti. SGK, engelli çalışanı hastaneye sevk ediyor ve gelen sağlık kurulu raporunu kendi bünyesinde değerlendiriyor. Nihai karar ise SGK'nın onayına bağlı oluyor. Bu durum, birçok kişi için belirsizlik yaratıyor. Önceden "vergi indirimi belgesi aldım, iş bitti" yaklaşımıyla yürütülen süreç artık sona erdi.
TARTIŞMALAR VE ANAYASA MAHKEMESİ BAŞVURUSU
Birçok kişi, bu değişikliği öğrenmekte gecikti. Pek çok engelli çalışan, "Başvurdum ama kabul edilmedi" veya "Belgem yeni alındı ama SGK kabul etmiyor" gibi sorunlarla karşılaşıyor. Bu değişiklik, kamuoyunda yeterince tartışılmadan yürürlüğe girdi ve bu nedenle tepkiler arttı. Düzenleme, Anayasa Mahkemesi'ne taşındı. Anayasa Mahkemesi, eşitlik ilkesine aykırı olduğu ve kazanılmış hakları zedelediği gerekçesiyle iptal talebiyle başvurulan bir dava süreci yürütüyor. Henüz yürütmeyi durdurma kararı çıkmış değil ancak süreç devam ediyor.
Özgür Erdursun, Dünya Gazetesi'nde yazmış olduğu köşe yazısında bu değişikliğin engelli çalışanlar için ciddi mağduriyetlere yol açacağını vurguluyor. Geçmişte hak kazananların mağdur edilmemesi gerektiğini belirten Erdursun, “Vergi indirimi belgesi almış ya da alma sürecinde olan bir kişinin ‘geç kaldın, yeni sistem geçerli’ denilerek dışlanması adil değildir” diyerek geçiş dönemine özgü bir istisna uygulanması gerektiğini savunuyor. Erdursun, aksi takdirde bu değişikliğin emeklilik reformu olmaktan çok, engelli bireyler için bir emeklilik engeline dönüşeceği uyarısını yapıyor.
Emekliliğin sadece ekonomik değil, psikolojik bir güvence de sağladığını belirten Erdursun, hakka erişim süreçlerinin karmaşıklaşmasının toplumsal eşitlik ve sosyal adaleti zedeleyeceğine dikkat çekiyor. Anayasa Mahkemesi'nin, bu konuda hakkaniyeti gözeten bir karar vermesini umuyor ve geçmişle gelecek arasında adil bir köprü kurulması gerektiğini ifade ediyor.
